ELISA cạnh tranh: nguyên lý và ứng dụng
ELISA cạnh tranh (Competitive ELISA) là một trong những phương pháp của kỹ thuật ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay), được sử dụng phổ biến trong các lĩnh vực sinh học, y học và nghiên cứu. Phương pháp này nổi bật bởi khả năng phát hiện các phân tử nhỏ (hapten), kháng nguyên và kháng thể với độ nhạy và đặc hiệu cao.
1. Nguyên lý ELISA cạnh tranh
ELISA cạnh tranh dựa trên hiện tượng cạnh tranh giữa hai thành phần:
- Kháng nguyên không biết (mẫu thử): Chất cần xác định trong mẫu.
- Kháng nguyên chuẩn hoặc kháng nguyên gắn kết với enzyme: Chất cạnh tranh để gắn với kháng thể đặc hiệu.
* Quá trình thực hiện bao gồm các bước chính:
- Chuẩn bị kháng thể cố định: Kháng thể đặc hiệu được gắn cố định lên bề mặt giếng của đĩa ELISA.
- Thêm mẫu thử và kháng nguyên gắn enzyme: Mẫu thử chứa kháng nguyên (không gắn enzyme) được thêm vào cùng kháng nguyên chuẩn gắn enzyme. Hai thành phần này sẽ cạnh tranh để gắn vào vị trí hoạt động của kháng thể cố định.
- Rửa để loại bỏ dư lượng: Sau khi phản ứng hoàn tất, các thành phần không gắn kết sẽ bị loại bỏ qua quá trình rửa.
- Thêm cơ chất enzyme: Cơ chất của enzyme được thêm vào, phản ứng tạo màu sẽ xảy ra.
- Đọc kết quả: Cường độ màu được đo bằng máy đo quang (spectrophotometer). Cường độ màu tỉ lệ nghịch với nồng độ kháng nguyên trong mẫu: nồng độ kháng nguyên mẫu cao sẽ chiếm nhiều vị trí gắn hơn, làm giảm lượng kháng nguyên gắn enzyme được giữ lại.
2. Ưu điểm của ELISA cạnh tranh
- Phát hiện phân tử nhỏ: Phương pháp này lý tưởng để đo lường các phân tử nhỏ như hormone, thuốc, chất độc, hoặc các hapten mà các phương pháp khác khó phát hiện.
- Độ nhạy cao: Cạnh tranh trực tiếp làm giảm các yếu tố gây nhiễu từ mẫu, tăng độ chính xác của phép đo.
- Độ đặc hiệu cao: Nhờ sử dụng kháng thể đặc hiệu với kháng nguyên mục tiêu.
- Ứng dụng đa dạng: Sử dụng được cho nhiều loại mẫu khác nhau như máu, huyết thanh, nước tiểu, hoặc mẫu môi trường.
3. Hạn chế của ELISA cạnh tranh
- Quy trình phức tạp hơn: So với các phương pháp ELISA khác (như ELISA trực tiếp hoặc gián tiếp), ELISA cạnh tranh yêu cầu chuẩn bị kỹ lưỡng và nhiều bước hơn.
- Yêu cầu kỹ thuật cao: Cần kháng thể và kháng nguyên chất lượng cao để đảm bảo kết quả chính xác.
- Khó chuẩn hóa: Do phụ thuộc vào sự cạnh tranh, các biến số như nồng độ kháng nguyên chuẩn, enzyme, và kháng thể cần được tối ưu hóa chặt chẽ.
4. Ứng dụng của ELISA cạnh tranh
- Kiểm tra nồng độ hormone: Ví dụ, đo nồng độ cortisol, testosterone trong mẫu máu.
- Phát hiện chất độc và thuốc: Kiểm tra dư lượng thuốc trừ sâu, kháng sinh, hoặc độc tố sinh học trong thực phẩm và môi trường.
- Xác định hapten: Các phân tử nhỏ không gây miễn dịch, nhưng khi gắn với protein mang (carrier protein) lại có thể tạo đáp ứng miễn dịch, như trong việc phát hiện thuốc hoặc steroid.
- Nghiên cứu miễn dịch học: Đánh giá khả năng liên kết kháng nguyên-kháng thể, hoặc nghiên cứu các phản ứng miễn dịch trong bệnh học.
- Trong thực phẩm: xác định độc tố, chất gây dị ứng trong thực phẩm, kiểm nghiệm vi sinh vật trong thực phẩm.
5. Quy trình ELISA cạnh tranh
Một ví dụ cụ thể minh họa cách thực hiện ELISA cạnh tranh:
- Chuẩn bị đĩa ELISA: Gắn kháng thể đặc hiệu lên bề mặt giếng.
- Thêm kháng nguyên mẫu: Pha loãng mẫu và thêm vào đĩa.
- Thêm kháng nguyên gắn enzyme: Pha loãng kháng nguyên chuẩn gắn enzyme và thêm cùng mẫu.
- Ủ phản ứng: Để phản ứng diễn ra trong điều kiện tối ưu.
- Rửa đĩa: Loại bỏ các thành phần không gắn kết.
- Thêm cơ chất: Kích hoạt phản ứng enzyme tạo màu.
- Đọc kết quả: Đo mật độ quang học (OD) ở bước sóng phù hợp, so sánh với đường cong chuẩn.
ELISA cạnh tranh là một công cụ mạnh mẽ trong các nghiên cứu và ứng dụng phân tích sinh học. Khả năng phát hiện các phân tử nhỏ với độ nhạy cao và độ chính xác vượt trội làm cho nó trở thành phương pháp lý tưởng trong các ngành y học, thực phẩm, và môi trường. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối đa, cần hiểu rõ nguyên lý, tối ưu hóa quy trình và kiểm soát chất lượng chặt chẽ.
Thái Bình Dương cung cấp máy đọc ELISA đến từ hãng R-Biopharm, xuất xứ: Đức. Quý khách hàng vui lòng tham khảo thông tin chi tiết sản phẩm do chúng tôi cung cấp tại đây:
- Máy phân tích hàm lượng đường, nồng độ axit, nồng độ rượu trong thực phẩm
- Những câu hỏi thường gặp khi sử dụng đĩa Compact Dry
- Xu hướng sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và IoT trong giám sát và phát hiện chất gây dị ứng
- Kiểm nghiệm vi sinh trong các loại thực phẩm cụ thể
- LC-MS/MS: phương pháp được lựa chọn để phân tích nhiều loại độc tố nấm mốc
- Phân tích nhiều loại độc tố nấm mốc: làm sạch mẫu đồng thời cho 11 loại độc tố nấm mốc
- Dị ứng Casein và phương pháp kiểm tra Casein trong thực phẩm
- Phân tích độc tố nấm mốc của bạn thân thiện với môi trường như thế nào?
- 6 thách thức lớn nhất trong phân tích độc tố nấm mốc và cách khắc phục
- Chuẩn độ thể tích hai thành phần Hydranal Titrant/Solvent
- Dị ứng trứng và phương pháp kiểm tra dị ứng trứng trong thực phẩm
- Dị ứng đậu nành: kiểm soát một loại chất gây dị ứng trong thực phẩm
- Que test chất gây dị ứng R-Biopharm: Nguyên lý và quy trình kiểm tra
- Quy trình quản lý chất gây dị ứng
- Các phương pháp phân tích đa độc tố nấm mốc Mycotoxin
- Quản lý các chất gây dị ứng và rủi ro vi sinh trong thực phẩm Lễ Giáng Sinh
- Dị ứng Gluten bột mì và phương pháp kiểm tra dị ứng Gluten
- Danh mục chất gây dị ứng trong thực phẩm
- Ứng dụng của máy đo ATP Lumitester Smart trong khách sạn, nhà hàng và bếp ăn trường học
- Thử nghiệm ATP: một phương pháp giám sát vệ sinh tại nhà máy thủy sản