- Độc tố Aflatoxin là loại độc tố phổ biến trong thực phẩm và thức ăn chăn nuôi, đặc biệt trong các nguyên liệu như ngô, lúa mì, đậu tương, lạc (đậu phộng) và bã dầu.

- Độc tố Aflatoxin được phân loại thành nhiều nhóm khác nhau, bao gồm Aflatoxin B1, B2, G1, G2, và M1, trong đó độc tố nấm mốc Aflatoxin B1 được xem là nguy hiểm nhất do khả năng gây ung thư và ảnh hưởng đến sức khỏe con người cũng như động vật.

1. Nguồn gốc và điều kiện hình thành Aflatoxin

Độc tố Aflatoxin thường xuất hiện khi các điều kiện môi trường thuận lợi cho sự phát triển của nấm mốc, bao gồm:

- Độ ẩm cao: nguyên liệu được lưu trữ ở độ ẩm trên 70% dễ bị nhiễm nấm mốc.

- Nhiệt độ cao: nấm mốc phát triển mạnh ở nhiệt độ từ 25–30°C.

- Thời gian bảo quản dài: sự tích tụ độc tố tăng lên theo thời gian nếu không có biện pháp kiểm soát thích hợp.

2. Ảnh hưởng của độc tố Aflatoxin

2.1. Đối với động vật

- Suy giảm năng suất: độc tố aflatoxin làm giảm tăng trưởng, khả năng sinh sản, và sức đề kháng của vật nuôi.

- Ngộ độc cấp tính: Ở mức cao, Aflatoxin gây tổn thương gan, suy giảm chức năng miễn dịch, và có thể dẫn đến tử vong.

- Tích lũy trong sản phẩm chăn nuôi: Aflatoxin có thể chuyển hóa và tích lũy trong sữa, trứng, và thịt, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

2.2. Đối với con người

Con người có thể bị nhiễm Aflatoxin gián tiếp qua việc tiêu thụ các sản phẩm động vật hoặc thực phẩm nhiễm độc tố này. Aflatoxin B1 là tác nhân gây ung thư gan hàng đầu được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm chất gây ung thư loại 1.

3. Các phương pháp kiểm tra độc tố Aflatoxin

3.1. Phương pháp sắc ký

3.1.1. Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC)

- Nguyên lý: HPLC sử dụng cột sắc ký để tách Aflatoxin dựa trên các đặc tính hóa lý như độ tan và tính phân cực.

* Ưu điểm:

- Độ nhạy và độ chính xác cao.

- Có thể phát hiện Aflatoxin ở mức rất thấp (ppt - parts per trillion).

* Nhược điểm:

- Chi phí thiết bị cao.

- Yêu cầu kỹ thuật viên có tay nghề cao.

Tham khảo sản phẩm cột ái lực miễn dịch Aflatoxin theo phương pháp HPLC tại đây.

 

3.2.2. Sắc ký khí (GC)

- Nguyên lý: Sử dụng khí mang để tách và phát hiện Aflatoxin trong mẫu.

* Ưu điểm: hiệu quả với các mẫu có nồng độ Aflatoxin rất thấp.

* Nhược điểm:

- Phải sử dụng chất dẫn xuất để chuyển Aflatoxin thành dạng dễ bay hơi.

- Đòi hỏi thiết bị phức tạp và chuẩn bị mẫu kỹ lưỡng.

3.2.3. LC-MS/MS (Liquid Chromatography-Tandem Mass Spectrometry)

- Nguyên lý: Kết hợp sắc ký lỏng với khối phổ để phân tích và định lượng các chất, kể cả ở mức vết.

* Ưu điểm:

- Độ nhạy và độ chính xác cao nhất trong các phương pháp.

- Có thể phát hiện đồng thời nhiều loại độc tố khác nhau, không chỉ Ochratoxin.

* Nhược điểm:

- Đòi hỏi thiết bị hiện đại và vận hành phức tạp.

- Chi phí phân tích cao.

Tham khảo sản phẩm cột ái lực miễn dịch phân tích đồng thời Aflatoxin, Ochratoxin A bằng LC-MS/MS tại đây.

 

3.2. Phương pháp quang phổ

3.2.1. Phương pháp quang phổ UV-Vis

- Nguyên lý: độc tố Aflatoxin hấp thụ ánh sáng ở bước sóng đặc trưng trong vùng UV.

* Ưu điểm:

- Đơn giản, dễ thực hiện.

- Thích hợp cho phân tích nhanh.

* Nhược điểm: độ nhạy thấp, chỉ phù hợp với mẫu có hàm lượng Aflatoxin cao.

3.2.2. Phương pháp quang phổ huỳnh quang

- Nguyên lý: Aflatoxin phát ra ánh sáng huỳnh quang khi được kích thích bằng tia UV.

* Ưu điểm: nhạy hơn phương pháp UV-Vis.

* Nhược điểm: cần thiết bị đặc thù và điều kiện phân tích khắt khe hơn.

3.3. Phương pháp ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay)

- Nguyên lý: Sử dụng kháng thể đặc hiệu để phát hiện và định lượng Aflatoxin.

* Ưu điểm: 

- Nhanh chóng và dễ thực hiện.

- Thích hợp cho phân tích số lượng lớn mẫu trong thời gian ngắn.

* Nhược điểm: 

- Độ chính xác phụ thuộc vào chất lượng kháng thể.

- Đôi khi xảy ra phản ứng chéo với các hợp chất khác.

Tham khảo sản phẩm bộ test kit ELISA phân tích độc tố Aflatoxin tại đây.

3.4. Phương pháp Lateral Flow Assay (Que thử nhanh)

- Nguyên lý: Dựa trên phản ứng miễn dịch giữa Aflatoxin và kháng thể được gắn trên que thử.

* Ưu điểm: 

- Phương pháp đơn giản, không yêu cầu kỹ năng cao.

- Có thể sử dụng ngay tại hiện trường.

* Nhược điểm: 

- Độ nhạy và độ chính xác thấp hơn các phương pháp khác.

- Chủ yếu sử dụng để sàng lọc ban đầu.

Tham khảo sản phẩm que test nhanh độc tố nấm mốc Aflatoxin tại đây.

3.5. Phương pháp PCR (Polymerase Chain Reaction)

- Nguyên lý: Phát hiện DNA của nấm mốc sản sinh Aflatoxin (Aspergillus flavus và Aspergillus parasiticus).

* Ưu điểm: 

- Phát hiện nguy cơ nhiễm Aflatoxin ngay cả khi độc tố chưa được sinh ra.

- Độ chính xác cao trong xác định nguồn nhiễm.

* Nhược điểm: 

- Chỉ gián tiếp đánh giá sự hiện diện của Aflatoxin.

- Đòi hỏi thiết bị và kỹ thuật cao.

3.6. Phương pháp sinh học

- Nguyên lý: sử dụng các vi sinh vật nhạy cảm với Aflatoxin để phát hiện sự hiện diện của độc tố.

* Ưu điểm: 

- Chi phí thấp.

- Thân thiện với môi trường.

* Nhược điểm: 

- Độ chính xác không cao.

- Thời gian thực hiện dài.

Các phương pháp kết hợp như ELISA-HPLC hoặc PCR-HPLC ngày càng được ứng dụng để tận dụng ưu điểm của từng phương pháp. Ví dụ, ELISA được dùng để sàng lọc ban đầu, sau đó HPLC được sử dụng để xác nhận và định lượng chính xác.

4. So sánh các phương pháp kiểm tra độc tố Aflatoxin

5. Biện pháp quản lý và kiểm soát độc tố Aflatoxin

5.1. Trong quá trình sản xuất và lưu trữ

- Kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ: Duy trì độ ẩm dưới 14% và nhiệt độ thấp.

- Bảo quản đúng cách: Sử dụng silo kín, có hệ thống thông gió và kiểm soát nhiệt độ.

- Sử dụng chất bảo quản: Các chất như propionic acid có thể ức chế sự phát triển của nấm mốc.

5.2. Trong thức ăn chăn nuôi

- Sử dụng chất hấp phụ độc tố: Các loại như bentonite hoặc zeolite có khả năng giảm thiểu độc tố trong đường tiêu hóa.

- Chọn nguyên liệu sạch: Nguyên liệu cần được kiểm tra trước khi sử dụng để đảm bảo không bị nhiễm Aflatoxin.

- Công nghệ sinh học: Một số enzyme và vi sinh vật được nghiên cứu để phân hủy Aflatoxin.

5.3. Kiểm soát chất lượng

Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng như HACCP hoặc GMP để đảm bảo nguyên liệu và sản phẩm cuối cùng không bị nhiễm độc tố.

6. Quy định và tiêu chuẩn

Nhiều quốc gia đã ban hành quy định về giới hạn Aflatoxin trong thực phẩm và thức ăn chăn nuôi. Ví dụ:

- Liên minh châu Âu (EU): Aflatoxin B1 không vượt quá 20 µg/kg trong thức ăn chăn nuôi.

- Hoa Kỳ: Giới hạn tối đa cho phép là 20 ppb trong thức ăn.

Kiểm tra độc tố Aflatoxin trong thức ăn chăn nuôi là một bước quan trọng để đảm bảo an toàn cho vật nuôi và ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm gián tiếp đến con người.​ Tùy thuộc vào mục tiêu và quy mô phân tích, các nhà sản xuất và cơ quan kiểm soát có thể lựa chọn phương pháp kiểm tra Aflatoxin phù hợp. Việc kết hợp nhiều phương pháp trong quy trình kiểm tra sẽ đảm bảo tính chính xác và hiệu quả, từ đó giúp kiểm soát tốt hơn độc tố trong thức ăn chăn nuôi.

Độc tố Aflatoxin là một thách thức lớn trong ngành nông nghiệp và chăn nuôi, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe vật nuôi, con người và hiệu quả kinh tế. Do đó, việc kiểm soát Aflatoxin đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các nhà sản xuất, cơ quan quản lý và người tiêu dùng thông qua các biện pháp giám sát và quản lý hiệu quả.

Bằng cách đầu tư vào công nghệ hiện đại và tuân thủ các quy định nghiêm ngặt, ngành chăn nuôi có thể giảm thiểu tối đa nguy cơ từ Aflatoxin, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo an toàn thực phẩm.